Torna Tezgahı Muayenesi

Torna tezgâhları, talaşlı imalatın en temel makinelerinden biridir ve silindirik parçaların işlenmesi için yüksek hassasiyetle çalışırlar. Metal işleme, otomotiv, savunma, makine imalatı, kalıpçılık ve üretim sektöründe yoğun olarak kullanılan torna tezgâhları; mekanik, elektriksel ve güvenlik bileşenlerinin bir arada çalıştığı güçlü iş ekipmanlarıdır.

Bu nedenle Torna Tezgahı Muayenesi, makinenin mekanik doğruluğunu, elektrik güvenliğini, titreşim seviyelerini ve operatör güvenlik donanımlarını uluslararası standartlara uygun şekilde kontrol eden hayati bir periyodik inceleme işlemidir.

1. Torna Tezgahı Muayenesinin Amacı

Muayenenin temel hedefleri:

• Tezgâhın güvenli ve stabil çalıştığını doğrulamak

• Mil ve kızak doğruluğunun standarda uygun olup olmadığını belirlemek

• Titreşim ve aşınma kaynaklı hataları tespit etmek

• Elektriksel güvenlik ve topraklama uygunluğunu kontrol etmek

• İş mili yataklarında (rulman) sorun olup olmadığını belirlemek

• Operatörün kullanım güvenliğini sağlayan ekipmanları test etmek

• Üretimde tolerans dışı hataları önlemek

Torna tezgâhındaki hatalar; parça kalitesini düşürür, takım kırılmalarına yol açar ve ciddi iş kazalarına sebep olabilir.

2. Torna Tezgahı Muayenesinde Kontrol Edilen Başlıca Bileşenler

Aşağıdaki tüm ekipman ve sistemler detaylı şekilde kontrol edilir:

1) Mekanik Aksam ve Yapısal Kontroller

• Ana gövde ve şase yapısı

• Kızaklar, rulmanlar ve lineer mekanizmalar

• Tabla ve punta hizalaması

• Carriage, apron, takım arabası

• Eksende boşluk (backlash) kontrolü

• Vidalı mil ve somun aşınması

• Kayış, kasnak ve güç aktarım elemanları

2) İş Mili (Spindle) Kontrolleri

• Mil dönme hassasiyeti (radial run-out)

• Eksen kaçıklığı

• Rulman durumu

• Titreşim ve ses analizi

• Tutucu (mandren, konik kısım) durumu

3) Eksen Doğruluk ve Hassasiyet Testleri

Uygulanan testler:

• Punta–fener mili hizalama kontrolü

• Tabla yüzey testleri

• Mil–kızak paralellik ölçümleri

• Dial komparatör ile hassas ölçümler

• Boşluk ve konumlandırma testleri

4) Elektriksel Sistem Kontrolleri

• Pano iç düzeni

• Sigorta, şalter ve kontaktör durumu

• Motor akım değerleri

• İzolasyon testi

• Acil stop fonksiyonu

• Buton ve kumanda elemanları

5) Yağlama ve Soğutma Sistemleri

• Yağlama otomatiği çalışması

• Yağ seviyeleri ve yağ kalitesi

• Soğutma sıvısı pompası

• Hortumlar ve hatlar

6) Güvenlik Donanımları

• Mandren koruyucu kapak

• Torna puntası kilidi

• Çip siperlikleri

• Acil stop butonları

• Kapı switch ve interlock sistemleri

3. Torna Tezgahı Muayenesi Nasıl Yapılır?

Muayene işlemi aşağıdaki uluslararası standartlara göre yapılır:

• ISO 1708 – Torna Tezgah Hassasiyet Testleri

• TS EN 60204 – Makine Elektrik Güvenliği

• İş Ekipmanları Periyodik Kontrol Yönetmeliği

1) Görsel Kontrol

• Tüm mekanik aksamın yüzey durumu

• Kızak yağ yolları

• Vida, somun, tabla ve punta yapısı

• Elektrik panosu ve kablo durumu

2) Hassasiyet Ölçümleri

• Komparatör ile mil kaçıklığı kontrolü

• Punta–mil eş merkezlilik testi

• Kızak paralellik testi

• Backlash ölçümü

3) Titreşim ve Gürültü Testleri

• Spindle rulman arızası analizi

• Mil dengesi kontrolü

• Kayış ve kasnak titreşim testleri

4) Elektriksel Testler

• İzolasyon testi (Megger ile)

• Kaçak akım

• Topraklama sürekliliği

• Termal ölçümler

5) İşlevsel Testler

• İleri–geri hareket testleri

• Devir geçişleri

• Soğutma suyu pompası

• Manuel ve otomatik modlar

6) Raporlama

Hazırlanan raporda şu bilgiler yer alır:

• Ölçüm sonuçları

• Fotoğraflı bulgular

• Tespit edilen uygunsuzluklar

• Risk dereceleri

• İyileştirme önerileri

4. Torna Tezgahı Muayenesinin Avantajları

• Tolerans dışı üretimi engeller

• Takım kırılmalarını azaltır

• Operatör güvenliğini artırır

• Enerji ve bakım maliyetlerini düşürür

• Makinelerin verimliliğini artırır

• Arızaları erken tespit eder

• Yasal gereklilikleri karşılar

5. Yasal Gereklilik

Türkiye’de torna tezgâhlarının periyodik kontrolü:

• İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği

• Makine Emniyet Yönetmeliği

• TS EN 60204 Elektrik Güvenlik Standartları

kapsamında yılda bir yapılması zorunludur.

6. Sonuç

Torna Tezgahı Muayenesi, makinenin mekanik doğruluğunu, mil hassasiyetini, elektriksel güvenliğini ve operatör koruma sistemlerini kontrol eden kapsamlı bir inceleme işlemidir. Düzenli muayene; hem üretim kalitesini artırır hem de güvenlik risklerini minimuma indirir. Torna tezgâhının ömrü uzar, arızalar azalır ve işletmenin verimliliği yükselir.