Titreşim Ölçümü
Titreşim Ölçümü
Titreşim ölçümü, çalışanların el-kol ve tüm vücut titreşimine maruz kaldığı çalışma ortamlarında mekanik titreşimin seviyesini belirlemek için yapılan teknik bir iş hijyeni incelemesidir. Endüstriyel makineler, üretim hatları, ağır ekipmanlar, basınçlı makineler, pnömatik el aletleri, forkliftler, kazıcı-yükleyiciler, presler ve taşlama makineleri kullanıldığında çalışanlar sürekli titreşim etkisi altında kalabilir.
Bu titreşimler, uzun süreli maruziyetlerde kas-iskelet sisteminde rahatsızlıklara, sinir hasarına, dolaşım bozukluklarına, el-kol titreşim sendromuna ve ergonomik risklere neden olabilir. Bu nedenle Titreşim Ölçümü, hem çalışan sağlığını korumak hem de ekipman kaynaklı riskleri azaltmak açısından hayati bir uygulamadır.
1. Titreşim Ölçümünün Amacı
Titreşim ölçümünün temel amaçları:
Çalışanların maruz kaldığı titreşim seviyesini tespit etmek
El-kol ve tüm vücut titreşim maruziyetlerinin yasal sınırlar içinde olup olmadığını değerlendirmek
Riskli makine ve ekipmanları belirlemek
Çalışan sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratabilecek titreşim kaynaklarını analiz etmek
Ergonomik risk faktörlerini ortaya çıkarmak
Gerekli kontrol ve iyileştirme önlemlerini planlamak
Aşırı titreşim; sinir sıkışması, beyaz parmak hastalığı, omurga rahatsızlıkları ve kronik kas ağrılarına sebep olabilir.
2. Titreşimin Türleri
Titreşim ölçümünde iki ana titreşim türü değerlendirilir:
1) El-Kol Titreşimi (HAV – Hand Arm Vibration)
Pnömatik ve mekanik el aletleriyle çalışan işçilerde görülür.
Kaynakları:
Taşlama makineleri
Matkaplar
Zımpara makineleri
Jet ve çekiç darbeleri
Testereler
Vidalama makineleri
Hastalık riski: El-Kol Titreşim Sendromu (HAVS)
2) Tüm Vücut Titreşimi (WBV – Whole Body Vibration)
Genellikle oturarak çalışan operatörlerde görülür.
Kaynakları:
Forkliftler
Ekskavatör, loader, kepçe
Kamyon ve iş makineleri
Endüstriyel araçlar
Kompresörlü makineler
Riskler: bel ağrısı, omurga hasarı, iç organ sarsıntısı.
3. Titreşim Ölçümünde Kullanılan Parametreler
Titreşim ölçümleri aşağıdaki parametrelere göre yapılır:
m/s² (titreşim ivmesi)
Ağırlaştırılmış titreşim değeri
Günlük maruziyet değeri – A(8)
Frekans analizi
Üç eksende ölçüm (x-y-z)
A(8) değeri en önemli parametredir ve 8 saatlik maruziyeti temsil eder.
4. Titreşim Ölçümü Nasıl Yapılır?
Titreşim ölçümleri, ulusal ve uluslararası standartlara uygun profesyonel cihazlar kullanılarak gerçekleştirilir:
TS EN ISO 5349 – El-Kol Titreşimi Standartları
TS EN 14253 – Tüm Vücut Titreşimi Ölçüm Standartları
İş Hijyeni Ölçüm ve Değerlendirme Yönetmeliği
1) Ölçüm Planlaması
Kullanılan makine ve ekipmanların belirlenmesi
Çalışma sürelerinin analiz edilmesi
Ölçüm noktalarının seçimi
2) El-Kol Titreşimi Ölçümü
Sensörler makine sapına veya el tutma bölgesine monte edilir
x-y-z eksenlerinde titreşim ivmesi kaydedilir
Çalışanın gerçek kullanım koşulları dikkate alınır
3) Tüm Vücut Titreşimi Ölçümü
Operatör koltuğuna veya platforma titreşim sensörü yerleştirilir
Araç/makine çalışma modunda ölçümler alınır
Vibrasyonun frekans ve ivme analizi yapılır
4) Maruziyet Değerlendirmesi
A(8) günlük maruziyet değeri hesaplanır
Yasal sınırlarla karşılaştırma yapılır
5) Raporlama
Hazırlanan raporda:
Ölçüm değerleri
A(8) maruziyet sonuçları
Mevzuat uyumluluğu
Risk değerlendirmesi
İyileştirme ve kontrol önerileri
Fotoğraflı bulgular
yer alır.
5. Titreşim Ölçümünün Avantajları
El-kol titreşim sendromu riskini azaltır
İş makinesi operatörlerinin omurga sağlığını korur
İş kazalarını ve iş gücü kaybını önler
Makine bakım ihtiyacını erken belirler
Yasal gerekliliklere tam uyum sağlar
Ergonomik çalışma ortamı oluşturur
6. Yasal Gereklilik
Türkiye’de titreşim ölçümleri:
Çalışanların Titreşim ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
kapsamında düzenli olarak yapılmalıdır.
Yasal sınır değerler:
El-Kol Titreşimi:
Eylem değeri: 2.5 m/s²
Sınır değer: 5 m/s²
Tüm Vücut Titreşimi:
Eylem değeri: 0.5 m/s²
Sınır değer: 1.15 m/s²
7. Sonuç
Titreşim Ölçümü, çalışanların el-kol ve tüm vücut titreşimine maruz kaldığı ortamları analiz ederek sağlık ve güvenlik risklerini ortaya koyan kapsamlı bir inceleme işlemidir. Düzenli ölçümler sayesinde ergonomik riskler azaltılır, makine kaynaklı titreşim problemleri belirlenir ve çalışan sağlığı uzun vadede korunmuş olur.
