Planya Tezgahı Muayenesi

Planya tezgâhları, düzlem yüzeylerin işlenmesi, kanal açma, yüzey düzeltme ve hassas talaş kaldırma işlemleri için kullanılan, ağır ve güçlü mekanik makinelerdir. Metal işleme atölyelerinde, dökümhanelerde, makine imalat sektöründe ve onarım atölyelerinde yaygın olarak tercih edilir.

Bu makineler; yüksek strok hareketi, ağır kesme yükleri ve geniş yüzeylerde çalışmaları nedeniyle düzenli bakım ve periyodik muayene gerektirir.

Planya Tezgahı Muayenesi, tezgâhın mekanik doğruluğunu, strok hassasiyetini, elektriksel güvenliğini, kızak ve tabla hareketlerinin performansını, yağlama-soğutma sistemlerini ve operatör güvenlik donanımlarını uluslararası standartlara uygun olarak kontrol eden kapsamlı bir inceleme işlemidir.

1. Planya Tezgahı Muayenesinin Amacı

Bu muayenenin temel hedefleri şunlardır:

• Tezgâhın güvenli ve stabil çalıştığını doğrulamak

• Kızak ve tabla hareketlerinin doğruluğunu test etmek

• Strok mekanizmasındaki boşluk, aşınma ve titreşimleri tespit etmek

• İş mili, kesici tutucu ve kızakların hassasiyetini değerlendirmek

• Elektriksel bağlantıların ve kontrol donanımlarının güvenliğini sağlamak

• Operatör güvenlik ekipmanlarının doğru çalıştığını doğrulamak

• Tezgâh arızalarını ve iş kazalarını önlemek

Planya tezgâhında oluşabilecek arızalar; ciddi üretim sorunlarına ve operatör güvenliği risklerine yol açabilir.

2. Muayene Kapsamında Kontrol Edilen Bileşenler

Kontroller hem mekanik hem elektriksel hem de güvenlik bileşenlerini içerir:

1) Mekanik Aksam ve Yapısal Bileşenler

• Ana gövde ve kolon yapısı

• Tabla (yatak) yüzeyi ve paralellik

• Kesici tutucu (tool head) mekanizması

• Kızaklar ve rulmanlu yataklar

• Vidalı miller ve kremayer mekanizması

• Hareketli parçaların boşluk kontrolü

• Gövde üzerinde çatlak, deformasyon, gevşeme

2) Strok Mekanizması Kontrolleri

• Strok uzunluğu ölçümü

• Strok tekrarlanabilirlik testi

• Mekanik kayma, sürtünme ve titreşim analizi

• Hareket hızının doğruluğu

• Motor–kayış–kasnak ilişkisinin kontrolü

3) Elektriksel Sistem Kontrolleri

• Elektrik panosu iç düzeni

• Şalter, kontaktör ve röle durumu

• Motor akımı ve sıcaklık değerleri

• İzolasyon direnci

• Topraklama sürekliliği

• Acil stop fonksiyon testleri

• Kontrol paneli ve buton çalışmaları

4) Kayış, Kasnak ve Güç Aktarma Sistemi

• Kayış gerginliği ve aşınma durumu

• Kasnak yüzey kontrolü

• Redüktör yağ seviyesi ve yataklar

• Güç aktarımında titreşim testi

5) Yağlama ve Soğutma Sistemi

• Otomatik yağlama pompası

• Yağ seviyeleri ve yağ kalitesi

• Yağ yollarının açıklığı

• Soğutma sıvısı seviyesi ve pompa kontrolü

6) Güvenlik Donanımları

• Tabla ve kızak koruma kapakları

• Çip ve talaş koruyucuları

• Limit switch kontrolü

• Acil stop butonu

• Operatör alanının koruma bariyerleri

3. Planya Tezgahı Muayenesi Nasıl Yapılır?

Muayene işlemleri ulusal ve uluslararası standartlara göre gerçekleştirilir:

• ISO 1984 – Planya Tezgahları Hassasiyet Testleri

• ISO 230 – Takım Tezgâhlarının Deneyi

• TS EN 60204 – Makine Elektrik Güvenliği

• İş Ekipmanlarında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği

1) Görsel Kontrol

• Kızak yapıları

• Strok mekanizması

• Yağ sızıntıları

• Kesici tutucu ve tabla yüzeyi

• Elektrik panosu

2) Hassasiyet Ölçümleri

• Komparatör ile yüzey düzgünlüğü

• Tabla paralelliği

• Kızak hareket doğruluğu

• Backlash ölçümü

3) Strok Testleri

• Strok tekrar hassasiyeti

• Hız değişimi testleri

• Strok sonu limit switch kontrolü

4) Elektriksel Testler

• İzolasyon direnci

• Topraklama

• Motor akım ölçümü

• Acil stop fonksiyon testi

5) Titreşim Testi

• Mekanik dengesizlik

• Rulman arızası tespiti

• Kayış ve kasnak titreşim ölçümü

6) İşlevsel Testler

• İleri–geri strok hareketi

• Kızak hareketleri

• Soğutma sistemi

• Yağlama sistemi

7) Raporlama

Raporda şu bilgiler yer alır:

• Ölçüm değerleri

• Fotoğraflı bulgular

• Uygunsuzluk listesi

• Risk analizi

• Bakım ve iyileştirme önerileri

4. Planya Tezgahı Muayenesinin Avantajları

• Yüzey işleme hatalarını azaltır

• Kızak ve tabla hareketlerini daha hassas hâle getirir

• Makine ömrünü uzatır

• Güvenlik risklerini minimuma indirir

• Enerji ve bakım maliyetlerini düşürür

• Üretim kalitesini artırır

• Yasal gerekliliklere tamamen uyum sağlar

5. Yasal Gereklilik

Türkiye’de planya tezgâhlarının periyodik kontrolü:

• 6331 Sayılı İSG Kanunu

• Makine Emniyet Yönetmeliği

• İş Ekipmanlarının Kullanımında Güvenlik Şartları Yönetmeliği

kapsamında yılda bir kez yapılması zorunludur.

6. Sonuç

Planya Tezgahı Muayenesi, strok mekanizması, kızaklar, tabla paralelliği, elektriksel bileşenler ve güvenlik donanımlarını kapsayan detaylı bir kontrol sürecidir. Düzenli muayene; makinenin daha hassas çalışmasını sağlar, arıza riskini azaltır ve operatör güvenliğini üst seviyeye çıkarır.

Endüstriyel üretimde kaliteyi ve sürekliliği sağlamak için periyodik muayene hayati önem taşır.