Matkap Tezgahı Muayenesi 

Matkap tezgâhları, delik delme, havşa açma, rayba çekme ve hafif talaş kaldırma işlemlerinde kullanılan, imalat atölyeleri ve endüstriyel tesislerin en temel makinelerinden biridir. Kolon tipi, radyal, manyetik ve masa tipi matkaplar; mekanik, elektriksel ve güvenlik bileşenlerinin bir arada çalıştığı ekipmanlardır.

Bu nedenle Matkap Tezgahı Muayenesi, tezgâhın mekanik doğruluğunu, iş mili performansını, güvenlik donanımlarını ve elektriksel uygunluğunu uluslararası standartlara göre test eden kritik bir periyodik kontrol sürecidir.

1. Matkap Tezgahı Muayenesinin Amacı

Muayenenin temel hedefleri:

• İş milinin güvenli ve stabil çalıştığını doğrulamak

• Mil kaçıklığı ve yatak aşınmalarını tespit etmek

• Kızak ve tabla hizasının uygunluğunu kontrol etmek

• Elektriksel güvenliği ve izolasyon değerlerini ölçmek

• Operatör güvenliğini sağlayan ekipmanları doğrulamak

• Çalışma sırasında oluşabilecek titreşim, gevşeme veya mekanik arızaları önceden belirlemek

Muayene edilmeyen matkap tezgâhları; takım kırılması, yanlış delik açma, iş parçası fırlaması ve ciddi iş kazalarına sebep olabilir.

2. Muayene Kapsamında Kontrol Edilen Bileşenler

Matkap tezgahları mekanik, elektriksel ve güvenlik bileşenlerinin bütünüyle değerlendirilir:

1) Mekanik Aksam ve Yapısal Kontroller

• Gövde ve kolon yapısı

• Tabla paralelliği

• Tabla ve kolon bağlantıları

• Hareketli parçaların boşluk kontrolü

• Kızak yüzeylerinin durumu

• Kayış, kasnak ve dişli aktarma elemanları

• Aynanın (mandrenin) durumu

2) İş Mili (Spindle) Testleri

• Mil kaçıklığı (run-out testi)

• Rulman ses ve titreşim analizi

• Devir hassasiyeti

• Isınma testleri

• Mandren sıkma ve tutma güvenliği

3) Elektriksel Sistem Kontrolleri

• Elektrik panosu ve bağlantılar

• Motor akım değerleri

• Acil stop butonunun çalışması

• Şalter ve buton fonksiyonları

• İzolasyon testi

• Kablo ve bağlantı noktaları

4) Kayış ve Aktarma Sistemleri

• Kayış gerginliği

• Kayış aşınma kontrolü

• Kasnak yüzey durumu

• Devir geçişi testleri

5) Soğutma ve Yağlama Sistemi (varsa)

• Soğutma sıvısı pompa kontrolü

• Hortum ve bağlantılar

• Yağ seviyeleri ve sızıntı kontrolü

6) Güvenlik Donanımları

• Mandren koruma kapakları

• İş parçası sıkma düzenekleri

• Çip/siperlik koruyucuları

• Acil durdurma ekipmanları

• Manyetik matkaplarda tutunma gücü testi

3. Matkap Tezgahı Muayenesi Nasıl Yapılır?

Muayene ulusal ve uluslararası standartlara göre yapılır:

• TS EN 12717 – Matkap Tezgâhları Güvenlik Gereklilikleri

• TS EN 60204 – Elektriksel Güvenlik

• İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği

1) Görsel Kontrol

• Gövde ve kolon durumu

• Kırık, çatlak veya deformasyon

• Mandren kontrolü

• Şalter ve düğmeler

• Yağ sızıntıları

2) Hassasiyet Testleri

• Komparatör ile mil kaçıklığı

• Tabla paralellik ölçümü

• Kızak hareket testleri

3) Elektriksel Testler

• İzolasyon ölçümü

• Topraklama sürekliliği

• Kaçak akım testi

• Motor akım ve sıcaklık ölçümü

4) Titreşim Testleri

• Spindle rulman problem tespiti

• Kasnak dengesizlik testi

5) İşlevsel Testler

• Devir değişimi

• İleri-geri hareket kontrolü

• Soğutma sistemi çalışması

• Mandren sıkma gücü

6) Raporlama

Hazırlanan raporda:

• Tespit edilen uygunsuzluklar

• Ölçüm ve test sonuçları

• Fotoğraflı bulgular

• Risk seviyeleri

• Tavsiye edilen bakım işlemleri

detaylı olarak sunulur.

4. Matkap Tezgahı Muayenesinin Avantajları

• İş kazalarını önler

• Takım kırılmalarını azaltır

• Üretim doğruluğunu artırır

• Titreşim ve mekanik hataları önceden tespit eder

• Makine ömrünü uzatır

• Elektriksel riskleri ortadan kaldırır

• Yasal gerekliliklere tam uyum sağlar

5. Yasal Gereklilik

Türkiye’de matkap tezgâhlarının periyodik kontrolü:

• 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

• İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği

gereğince her yıl yapılması zorunludur.

Ayrıca elektriksel güvenlik için TS EN 60204 standardı uygulanır.

6. Sonuç

Matkap Tezgahı Muayenesi, iş mili performansı, mekanik doğruluk, elektriksel güvenlik ve operatör koruma ekipmanlarının detaylı incelenmesini kapsayan kritik bir kontrol sürecidir. Düzenli olarak yapılan muayene; hem tezgahın güvenli çalışmasını sağlar hem de üretim kalitesini artırır. Arızalar, takım kırıkları ve iş kazaları minimuma iner, makine ömrü uzar.