Kimyasal (VOC) Ölçüm

VOC (Volatile Organic Compounds – Uçucu Organik Bileşikler) ölçümü, çalışma ortamında bulunan zararlı kimyasal buharların ve uçucu gazların yoğunluğunu belirlemek için yapılan profesyonel bir iş hijyeni incelemesidir. Boya üretim tesisleri, baskı atölyeleri, laboratuvarlar, ilaç fabrikaları, petrokimya tesisleri, otomotiv sektörü, yapıştırıcı kullanılan ortamlar ve temizlik kimyasallarıyla çalışılan alanlarda VOC maruziyeti çalışanlar için önemli sağlık riskleri oluşturur.

VOC’ler; solunum yolu hastalıkları, baş ağrısı, göz ve cilt tahrişi, sinir sistemi hasarı, kanserojen etkiler ve uzun vadeli toksik riskler gibi ciddi tehlikeler barındırır. Bu nedenle Kimyasal (VOC) Ölçümü, çalışan sağlığı ve ortam güvenliği açısından hayati öneme sahiptir.

1. VOC Ölçümünün Amacı

VOC ölçümünün temel amaçları:

• Ortamdaki uçucu organik bileşik yoğunluğunu belirlemek

• Kimyasal maruziyetin yasal sınırların içinde olup olmadığını tespit etmek

• Çalışanların sağlığını tehdit eden gaz ve buharları analiz etmek

• Havalandırma ve filtrasyon sistemlerinin performansını değerlendirmek

• Kimyasal buhar kaynaklarını ve riskli bölgeleri belirlemek

• Gerekli mühendislik ve kontrol önlemlerini planlamak

VOC konsantrasyonunun artması toksik maruziyet riskini ciddi şekilde yükseltir.

2. Ölçülen VOC Türleri

Ölçümler ortamda bulunan tüm uçucu organik maddeleri kapsayabilir. Yaygın ölçülen VOC’ler:

• Benzen

• Toluen

• Ksilen

• Formaldehit

• Aseton

• Etil asetat

• İzopropanol

• Tiner ve solvent buharları

• Boya ve vernik kimyasalları

• Yapıştırıcı gazları

Her biri farklı toksik etkilere sahiptir ve sınır değerlerinin aşılması ciddi sağlık riski oluşturur.

3. VOC Ölçümünde Kullanılan Parametreler

VOC ölçümleri genellikle şu değerlerle değerlendirilir:

• ppm (parts per million)

• mg/m³

• Toplam VOC (TVOC) değeri

• Anlık ve süreli maruziyet değerleri (TWA, STEL)

• Koku eşiği ölçümü

• Kimyasal konsantrasyon grafikleri

4. VOC Ölçümü Nasıl Yapılır?

VOC ölçümleri ulusal ve uluslararası standartlara uygun ekipmanlarla gerçekleştirilir:

• ISO 16000 – İç Ortam Hava Kalitesi VOC Ölçüm Standartları

• TS EN 689 – Kimyasal Maddelere Maruziyet Ölçüm Standardı

• İş Hijyeni Ölçüm ve Değerlendirme Yönetmeliği

1) Ölçüm Ön Hazırlığı

• Ortamda kullanılan kimyasallar belirlenir

• Riskli çalışma bölgeleri seçilir

• Kimyasal güvenlik bilgi formları (MSDS) incelenir

2) Anlık (Real-Time) VOC Ölçümü

• PID (Fotoiyonizasyon dedektörü) cihazları ile ortam anlık VOC seviyesi ölçülür

• TVOC değeri kaydedilir

• Sıcaklık, nem ve hava akımı etkileri analiz edilir

3) Kişisel VOC Maruziyeti Ölçümü

• Çalışana takılan örnekleme tüpleri ile 8 saatlik maruziyet ölçülür

• TWA (Time Weighted Average) hesaplanır

• En doğru maruziyet değerleri elde edilir

4) Laboratuvar Analizi

• Toplanan örnekler laboratuvara gönderilir

• Spesifik VOC türleri GC-MS cihazı ile detaylı analiz edilir

5) Havalandırma ve Filtre Performansı Analizi

• Egzoz sistemleri

• Lokal emiş sistemleri

• HEPA / karbon filtre performansı

• Kimyasal sızıntı bölgeleri

kontrol edilir.

6) Raporlama

Hazırlanan raporda:

• Ölçüm sonuçları

• Çalışan ve ortam maruziyet değerleri

• Kimyasalların sınır değer karşılaştırmaları

• Riskli bölgeler

• Havalandırma ve filtrasyon değerlendirmesi

• İyileştirme önerileri

• Fotoğraflı bulgular

yer alır.

5. VOC Ölçümünün Avantajları

• Solunum yolu rahatsızlıklarını ve kimyasal zehirlenmeleri önler

• Kanserojen ve toksik riskleri azaltır

• Koku sorunlarını ve iç ortam hava kalitesini iyileştirir

• Havalandırma ve filtreleme performansını değerlendirir

• Kimyasal güvenlik yönetimini güçlendirir

• Mevzuata uyumu sağlar

6. Yasal Gereklilik

VOC ölçümleri Türkiye’de:

• 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

• Çalışanların Kimyasal Maddelerle Çalışmalarında Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Yönetmeliği

• İş Hijyeni Ölçüm ve Değerlendirme Yönetmeliği

kapsamında düzenli olarak yapılması gereken ölçümlerdir.

Belirli VOC’ler için SAE – Sınır Değerler Tablosu mevcuttur ve aşılması yasaktır.

7. Sonuç

Kimyasal (VOC) Ölçümü, çalışma ortamındaki uçucu organik bileşiklerin yoğunluğunu belirleyerek çalışan sağlığını korumaya yönelik kritik bir iş hijyeni uygulamasıdır. Düzenli VOC ölçümleri; toksik maruziyeti azaltır, iç ortam hava kalitesini artırır ve güvenli çalışma koşullarını sağlar.