Borwerk Tezgahı Muayenesi

Borwerk tezgâhları, büyük ve ağır iş parçalarının iç çap büyütme, yüzey işleme, kanal açma, hassas delik delme, yüzey düzeltme ve koordinatlı işleme operasyonlarında kullanılan, sanayinin en büyük ve en güçlü talaşlı imalat makinelerindendir.

Yatay borverk, dik borverk ve CNC kontrollü modeller; geniş tabla hareketleri, yüksek strok kapasiteleri ve ağır iş yükleri nedeniyle düzenli bakım ve periyodik muayene gerektirir.

Borwerk Tezgahı Muayenesi, tezgâhın mekanik yapısının, spindle hassasiyetinin, tabla ve kolon hareketlerinin, güvenlik donanımlarının ve elektriksel sistemlerinin uluslararası standartlara göre detaylı şekilde kontrol edilmesini kapsayan kritik bir periyodik inceleme işlemidir.

1. Borwerk Tezgahı Muayenesinin Amacı

Bu muayenenin temel hedefleri:

• Tezgâhın güvenli, stabil ve hassas çalıştığını doğrulamak

• X, Y, Z, W eksen hareketlerinin doğruluğunu ve paralelliğini kontrol etmek

• Spindle (ana mil) hassasiyetini ölçmek

• Kolon, tabla, kızak ve yatakların aşınmasını tespit etmek

• Elektriksel sistemlerin güvenliğini sağlamak

• Operatör güvenlik donanımlarının doğru çalıştığını doğrulamak

• Tolerans dışı işleme ve arıza risklerini önlemek

Borwerk makinelerinde bir tolerans hatası bile yüksek maliyetli işleme hatalarına sebep olabilir.

2. Muayene Kapsamında Kontrol Edilen Bileşenler

Muayene; mekanik, hidrolik, elektriksel ve güvenlik bileşenlerinin tamamını içerir:

1) Mekanik Aksam ve Yapısal Kontroller

• Kolon, tabla ve gövde yapısı

• Kızak yüzeyleri (lineer ray / dovetail kızak)

• Vidalı miller, rack&pinion sistemleri

• Hareketli parçaların boşluk (backlash) analizleri

• İş parçası bağlama düzenekleri

• Tabla yüzey durumu ve paralellik kontrolleri

• Yataklama ve rulman sistemleri

• Gövde üzerinde çatlak, deformasyon, gevşeme

2) Spindle (Ana Mil) Testleri

• Mil kaçıklığı (run-out) testi

• Spindle yatak rulman analizi

• Titreşim ölçümü

• Isınma testi

• Takım tutucu sisteminin kontrolü (ISO-BT-HSK)

• Devir hassasiyeti ve dönüş stabilitesi

3) Eksen Hareketleri ve Hassasiyet Testleri

ISO 230 standartlarına göre:

• X ekseni doğruluğu ve paralellik

• Y ekseni diklik kontrolü

• Z ekseni strok doğruluğu

• W ekseni (bor mili) strok ve hassasiyet testi

• Tekrarlanabilirlik (repeatability)

• Backlash ölçümleri

• Lazer interferometre / komparatör testleri

4) Hidrolik Sistem Kontrolleri

(Borverk makinelerinde çoğunlukla ağır yük taşıyan hidrolik destek sistemleri bulunur.)

• Hidrolik yağ seviyesi

• Kaçak kontrolleri

• Hidrolik silindirlerin çalışma performansı

• Basınç regülasyonu

• Valf ve hortum bağlantıları

5) Elektriksel Sistem ve Pano Kontrolleri

• Elektrik panosu düzeni

• Motor akım değerleri

• Kontaktör, röle, sigorta durumu

• İzolasyon direnci

• Kaçak akım ve topraklama

• Kontrol paneli ve CNC ünitesi testleri

6) Güvenlik Donanımları

• Limit switch kontrolleri

• Kapı sensörleri ve siperlikler

• Acil stop butonları

• Kızak ve tabla koruma kapakları

• Talaş-sıvı yönlendirme sistemleri

• Operatör giriş alanı güvenlik modülleri

7) Soğutma ve Yağlama Sistemi

• Soğutma sıvısı seviyesi ve pompa performansı

• Yağlama otomatiği

• Yağ yollarının açıklığı

• Yağ sızıntı kontrolü

3. Borwerk Tezgahı Muayenesi Nasıl Yapılır?

Muayene, ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak gerçekleştirilir:

• ISO 230 – Takım Tezgâhları Test Standartları

• ISO 3655 – Borwerk Tezgah Hassasiyet Testleri

• TS EN 60204 – Makine Elektrik Güvenliği

• İş Ekipmanlarında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği

1) Görsel Muayene

• Gövde ve kolon

• Yağ sızıntıları

• Kızak yüzeyleri

• Elektrik kabloları

• Bağlantı elemanları

2) Hassasiyet Ölçümleri

• Komparatör ile yüzey ve eksen ölçümleri

• Lazer interferometre testleri

• Tabla paralellik ölçümü

• Backlash ölçümleri

3) Spindle Performans Testi

• Devir testleri

• Titreşim analizi

• Isınma testi

4) Hidrolik Testler

• Basınç ölçümleri

• Sızdırmazlık testi

• Hidrolik pompa kontrolü

5) Elektriksel Testler

• İzolasyon testi

• Kaçak akım testi

• Motor yük analizi

• Topraklama sürekliliği

6) Fonksiyon Testleri

• X-Y-Z-W eksen hareket testleri

• Manuel ve otomatik fonksiyonlar

• Soğutma ve yağlama sistemi

• Tabla hareket ve yük testi

7) Raporlama

Raporda şu bilgiler yer alır:

• Fotoğraflı teknik bulgular

• Ölçüm sonuçları

• Uygunsuzluk listesi

• Risk analizi

• Düzeltici faaliyet önerileri

4. Borwerk Tezgahı Muayenesinin Avantajları

• Yüksek tolerans gerektiren işlerde hassasiyeti artırır

• Spindle ve eksen arızalarını erken tespit eder

• Makine ömrünü uzatır

• Bakım maliyetlerini düşürür

• Tolerans dışı üretimin önüne geçer

• Operatör güvenliğini artırır

• Yasal gerekliliklere tam uyum sağlar

5. Yasal Gereklilik

Türkiye’de borverk tezgâhlarının periyodik kontrolü:

• 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

• Makine Emniyet Yönetmeliği

• İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği

kapsamında yılda bir kez yapılması zorunludur.

6. Sonuç

Borwerk Tezgahı Muayenesi, spindle hassasiyeti, eksen doğruluğu, kolon ve tabla hareketleri, elektriksel güvenlik, hidrolik sistemler ve operatör güvenliği gibi tüm kritik bileşenlerin detaylı olarak incelenmesini kapsayan geniş kapsamlı bir periyodik kontrol sürecidir.

Bu muayene sayesinde hem yüksek hassasiyetli üretimde kalite sağlanır hem de makine arızaları ve güvenlik riskleri minimuma indirilir.